اعسار در لغت به معنای تنگدستی و فقر است و بنا به تعاریف حقوقی ، معسر کسی است که به‌واسطه عدم‌کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود قادر به تأدیه مخارج یا دیون خود نیست . همچنین کسی که به‌واسطه عدم‌کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به‌طور موقت قادر به تأدیه دین خود نیست نیز معسر نامیده می‌شود.
طبق قانون اخیر با عنوان قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ ۱۵/۷/۱۳۹۳ مجلس شورای اسلامی، معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به‌جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نباشد. لازم به ذکر است عدم قابلیت دسترسی به مال در حکم نداشتن مال است و اثبات عدم قابلیت دسترسی به مال بر عهده مدیون است.
حال این پرسش مطرح است که مستثنیات دین چیست ؟
به‌طور خلاصه منزل مسکونی در حد عرف به همراه اثاثیه ، آذوقه و وسایل کسب‌وکار مور نیاز فرد را مستثنیات دین گویند.
در این خصوص فردی که خواهان اعسار است باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیرمنقول، به‌طور مشروح، مشتمل بر میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک‌ها و یا مؤسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب‌های مذکور و نیز کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را اعلام نماید.
نهایتاً با توجه به تشریح کامل اعسار در پرداخت مهریه در بخش‌های بعدی به این نکته بسنده می‌کنیم که در خصوص پرداخت مهریه نیز این قانون جاری بوده و درصورتی‌که مرد دادخواست اعسار ارائه نماید و زوجه ناتوان در اثبات استطاعت مالی زوج در پرداخت مهریه باشد، با توجه به قانون جدید اعسار و منتفی شدن حبس ناشی از مدیونیت ، تقسیط پرداخت مهریه توسط زوج ملاک عمل خواهد بود.
