سؤالات متداول در خصوص قانون مهریه به شرح زیر میباشد:
قانون مهریه چیست؟ قوانین مهریه چه میگوید؟ قانون مهریه در ایران به چه صورت است؟ قانون طلاق و مهریه به چه نحو است؟ قوانین طلاق و مهریه چطور است؟ قوانین مربوط به مهریه چگونه است؟ قوانین مهریه و طلاق چگونه است؟ مهریه و طلاق چیست؟ قانون مهریه و طلاق چگونه است؟
مقررات راجع به مهر در مواد ۱۰۷۸ تا ۱۱۰۱ (۲۴ ماده) قانون مدنی آمده که همگی از فقه امامیه گرفتهشده است. در فقه و قانون مدنی مهر به سه گونه است: مهرالمسمی، مهرالمثل و مهرالمتعه که هریک دارای شرایط و احکامی است.
هرگاه مهر در عقد ازدواج تعیینشده باشد، آنها مهرالمسمی گویند. اصطلاح مهرالمسمی از فقه اسلامی گرفتهشده و در ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی بهکاررفته ولی قانون آن را تعریف نکرده است. معهذا با استفاده از مواد مختلف قانون مدنی و با توجه به فقه اسلامی میتوان گفت: مهرالمسمی عبارت از مال معینی است که بهعنوان مهر با توافق زوجین تعیین میشود، یا شخصی که زوجین انتخاب کردهاند معین مینماید.
این مال ممکن است عین معین باشد مانند خانه، زمین، باغ، اتومبیل و غیر اینها؛ ممکن است منفعت باشد چنانکه سکونت یا اجارهبهای خانهای را برای مدت معین مهر قرار دهند؛ و نیز ممکن است عمل (کار) باشد. البته کاری را میتوان مهر قرارداد که ارزش اقتصادی داشته باشد، مانند تعلیم زبان خارجی، یا هنر دوزندگی، یا آشپزی، یا ساختن خانهای معین. همچنین ممکن است مهر نه عین باشد، نه منفعت و نه عمل، بلکه حق باشد. این حق اعم است از حق دینی مانند حقی که به نفع زن از طرف شوهر ایجاد میشود (چنانکه شوهر تعهد میکند مبلغ یکصد هزار تومان بابت مهر به زن بدهد) یا طلبی که شوهر از شخص ثالث دارد و حق عینی و حق خیار.
در حقوقی ما برای مهر ازنظر مقدار، حداقل و اکثری معین نشده است و زوجین میتوانند آن را با توافق یکدیگر تعیین کنند. ماده ۱۰۸۰ قانون، مدنی در این زمینه میگوید: «تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است».
طبق ماده۲۲ قانون جدید حمایت از خانواده هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکّه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده(۲) قانون اجرای محکومیتهای مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.
در توضیح مهرالمثل بهاختصار میتوان گفت ، مهری است که بهموجب قرارداد تعیین نشده و آنوقتی است که عقد نکاح بدون مشخص کردن مهریه واقع گردد، بلکه برحسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن ازلحاظ سن، زیبایی، تحصیلات، موقع خانوادگی و اجتماعی او و غیر اینها و با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان، معین میگردد.
درنهایت لازم به ذکر است که در صورت وقوع طلاق قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود. ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی در این خصوص میگوید: «هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعدازآن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود». برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه میشود». بنابراین، در مهرالمتعه، برخلاف مهرالمثل، وضع و حال زن ملاک عمل نیست، بلکه وضع مالی شوهر در نظر گرفته میشود.